K. Przerwa-Tetmajer: Bajeczny świat Tatr (1905)

Góralszczyzna w dziełach i dziełkach Przerwy-Tetmajera jest wątkiem wiodącym, nawet w tych popularyzatorskich, choć oczywiście – jak na Tetmajera przystało – nie pozbawionych walorów literackich. „Bajeczny świat Tatr” to przede wszystkim górale, tak ci stanowiący wdzięczną do badań grupę, jak i ich bohaterowie. Janosik, któremu autor poświęca w książeczce najwięcej miejsca, jest jednym z nich, tym, dla którego pisze się zbójeckie pieśni, i który staje się inspiracją dla zbójeckich zachowań. Co ciekawe, Tetmajer zwraca uwagę na różnicę w wartościowaniu postawy Janosika między podaniami polskimi, w których jest on postacią okrutniejszą, i słowackimi, łagodniejszymi w osądach. Młodopolski nowelista poświęcił karpackiemu harnasiowi (i zbójnictwu) aż trzy rozdziały, ale to pozostałe trzy wydają się dużo ciekawsze, może przez wzgląd na fakt, że są dużo rzadziej eksploatowane przez propagatorów tatrzańsko-podhalańskiej historii i etnologii. „Pojęcia religijne dawnych górali”, pełne obrządków z jednej strony, ale i aż nadto widocznej postaci księdza Stolarczyka z drugiej, nawiązują do pierwszego rozdziału, tytułowego „Bajecznego świata Tatr”, roztaczającego przed czytelnikiem krajobraz ludowej demonologii, gęstej od złośliwości płanetników i dziwożon, toczących się bez kadłubów głów z długimi włosami, syków króla węży i innej maści diabłów. Ostatni zaś ustęp przedstawia temat poruszany już nie raz w literaturze, ale wciąż jednak nie zbadany i tym samym ciekawy: tatrzańskie skarby i spiski, mające poszukiwaczy doń zawieść.

Pierwsze wydanie (Bibljoteka Groszowa, 1905) jest skromniejsze od drugiego, z piękną okładką i wewnętrznymi ilustracjami, opublikowanego przez Orgelbranda w rok później.

Pozostaw komentarz